Ga naar hoofdinhoud
Nieuws & inspiratie

Actua: kan de EU uitbreiden zonder te hervormen?

17.11.2022
17.11.2022
Europa info Voor iedereen

Groot nieuws vanuit Europa. De Europese Raad, de vergadering van de 27 staatshoofden en regeringsleiders, keurde met unanimiteit de erkenning van Oekraïne en Moldavië als nieuwe kandidaat-lidstaten goed.

Het lijstje kandidaat-lidstaten wordt zo opnieuw wat langer, wat in de media tot discussies leidde over de lange wachttijden en de niet altijd even transparante procedure die je als kandidaat lidstaat moet doorlopen. Wat heel wat minder aan bod kwam, is de vraag of we als club van 27, met onze huidige manier van beslissingen nemen, in staat zijn om uit te breiden zonder continu vast te lopen in politiek getouwtrek tussen lidstaten. Een vraag die ook centraal stond in de Conferentie over de Toekomst van Europa.

Kandidaat-lidstaat? Vooral symbolisch van belang

Kandidaat-lidstaat van de EU worden, doe je niet zomaar. De weg naar volwaardig lidmaatschap ligt immers open. Zo ontvang je als kandidaat-lidstaat heel wat Europese financiële steun, ontvang je een lijst met weg te werken uitdagingen en op te lossen kwesties en werk je toe naar de eigenlijke toetredingsonderhandelingen. Met uitzondering van Turkije, hebben de onderhandelingen met de overige kandidaat-lidstaten (Servië, Noord-Macedonië, Albanië, Montenegro en sinds gisteren dus ook Oekraïne en Moldavië) een gesloten einde: deze landen zullen in principe ooit lid worden van de Europese Unie.

Een plekje op de lijst van kandidaat-lidstaten is dan ook fel begeerd. Landen als Kosovo, Bosnië of Georgië proberen al jaren om een plekje op deze lijst te veroveren, maar worden teruggefloten door de Europese lidstaten. Als EU-lidstaat moet je immers aan een heel aantal voorwaarden voldoen. Problemen zoals corruptie en discriminatie van bepaalde minderheden gooien voor enkele potentiële lidstaten roet in het eten, en bemoeilijken het pad naar volwaardig lidmaatschap.

Toch heeft het statuut van kandidaat-lidstaat vooral symbolische waarde. Enkele andere landen die al even op het lijstje staan, zoals Servië en Albanië, klaagden dan ook over het wachtkamergehalte dat met het statuut van kandidaat-lidstaat gepaard gaat. Uitbreidingsmoeheid en nationale twisten zorgen er immers al jaren voor dat er maar weinig vooruitgang wordt in het toetredingsproces. Zo blokkeert Bulgarije op haar eentje al jaren de toetreding van Noord-Macedonië, hoewel het land wel al het statuut van kandidaat-lidstaat kreeg.

Symbolische daden, zoals het erkennen van landen als kandidaat-lidstaat of het creëren van een nieuwe politieke ruimte voor landen buiten de EU (naar het idee van president Macron) kunnen dus maar beter vergezeld worden van echte structurele veranderingen in de Europese besluitvorming. Anders dreigen deze symbolische acties lege dozen te worden.

Naar een hervormde besluitvorming: onderbelicht maar broodnodig

In de schaduw van de discussie over de kandidaat-lidstaten, gingen de staatshoofden en regeringsleiders ook dieper in op de conclusies van de Conferentie over de Toekomst van Europa. De zwakke formulering in het besluit van de Europese Raad - ze geven aan ‘akte te hebben genomen’ van de voorstellen - belooft op het eerst zicht weinig goeds. Toch geloven wij dat heel wat ideeën die tijdens de Conferentie naar boven kwamen, een oplossing kunnen bieden voor enkele belangrijke blokkades in de Europese besluitvorming.

Uit de conclusies van de Conferentie blijkt immers dat burgers een efficiënte en transparante Unie verkiezen, die zich niet laat blokkeren door politieke twisten en nationale geschillen. Centraal staat dan ook de hervorming van de Europese besluitvorming, onder meer door de unanimiteitsregel stelselmatig te vervangen door stemming met gekwalificeerde meerderheid (enkel in het geval van EU-uitbreiding en fundamentele verdragswijzigingen moet het vetorecht volgens de aanbevelingen blijven bestaan). Op die manier kunnen lidstaten in de meeste gevallen niet langer eenzijdig besluitvorming blokkeren, krijgt het Europees Parlement meer macht en kan er gezocht worden naar manieren om de stem van de burger beter te vertegenwoordigen in het Europese debat.

Deze hervorming van de Europese besluitvorming is dan ook broodnodig. De huidige club van 27 botst vandaag al op heel wat blokkades door politiek getouwtrek tussen Europese lidstaten. Dat er naast de huidige club ook een overvolle en gefrustreerde Europese wachtkamer bestaat waarin vandaag weinig tot geen vooruitgang wordt geboekt, belooft weinig goeds voor de toekomst van diezelfde Europese besluitvorming.

Als we de burgers van deze potentiële en kandidaat-lidstaten perspectief willen geven, doen we dit best door duidelijk te maken dat er na een complex en intens toetredingsproces ook effectief naar hen geluisterd zal worden en dat ze deel zullen uitmaken van een eerlijk en transparant besluitvormingsproces. Het serieus nemen van de aanbevelingen uit de Conferentie vormt hierin een eerste stap. Een sterke, door burgers gedragen Europese besluitvorming zal er immers in slagen om symbolische beslissingen, zoals het toekennen van het statuut van ‘kandidaat-lidstaat’, ook om te zetten in een realistisch en efficiënt uitbreidingsbeleid waarin veto’s van lidstaten hopelijk uitzondering in plaats van regel zullen zijn.

Ook interessant

Blijf op de hoogte