3 belangrijke lessen voor een succesvolle Conferentie over de Toekomst van Europa

Tijdens de Openingsceremonie ging het onder meer over het online participatieplatform en de burgerpanels die binnenkort worden samengesteld. Toch blijven er enkele belangrijke vragen op tafel liggen. Wat is de inzet van de conferentie over de toekomst van Europa en wat kan dit betekenen voor de EU, de Europese democratie en de uitdagingen waar het Europees project nu en in de toekomst voor staat? Welke kansen liggen er echt op tafel, en hoe moet de EU met al deze ideeën aan de slag?

Op initiatief van het Bureau van het Europees Parlement in België organiseerden we op 6 mei een online brainstorm waarin deelnemers konden debatteren over de rol van burgers in deze "conferentie over de Toekomst van Europa". Hieronder herlees je onze belangrijkste conclusies.

Burgerparticipatie is meer dan een modewoord

"Participatie lijkt al langer een modewoord, met dat verschil dat burgers het de laatste jaren wel serieus nemen", stelt Yves Dejaeghere. De EU kan dus niet zomaar aan burgerparticipatie doen zonder echt te weten waaraan ze begint. Enkele dagen na de officiële start van de Conferentie moet nog altijd duidelijk worden waarom de instellingen deze denkoefening op willen zetten en hoe ze met al deze ideeën aan de slag moeten gaan.

Wij reiken alvast enkele belangrijke lessen aan om van deze conferentie een succesvol participatief verhaal te maken:

1. Maak van je burgers echte experten

Mogen we van burgers verwachten dat ze zich uit kunnen spreken over complexe Europese thema's? "Je kan van je burgers expert maken", stelt Machteld Boussemaere, "door bijvoorbeeld werk te maken van een uitgebreid traject waarin burgers allerhande expertise krijgen aangereikt". Een geloot en representatief burgerpanel kan zo lange tijd over concrete thema's beraadslagen, terwijl ze voorzien worden van alle noodzakelijke informatie. Maar kan je dit ook gaan doen als alle mogelijke thema's op tafel gelegd mogen worden, zoals het geval is bij het officiële platform van de Conferentie?

2. Concretiseer en baken af

Vast staat dat het huidige platform niet alleen veel maar ook erg brede thema's bespreekbaar wil maken. "Bij Burgerparticipatie moet je de juiste instrumenten gebruiken om de juiste doelstellingen te bereiken", stelt Michiel Nuytemans. Als de Europese Commissie debat wil stimuleren, doet het platform wat het moet doen. De EU belooft echter dat er ook beleidsimpact zal zijn, en daar lijkt het platform te breed en te vrijblijvend voor. "Een te breed proces leidt immers tot teddybeerconclusies, die erg algemeen en emotioneel geladen zullen blijven", stelt Yves Dejaeghere. Concrete vragen leiden tot concrete oplossingen, maar de vraag is dan of de Europese instellingen ook echt met deze ideeën aan de slag willen gaan.

3. Streef naar impact

Dat brengt ons bij een derde belangrijke voorwaarde van kwalitatieve en efficiënte burgerparticipatie. Als je niet duidelijk stelt wat er met de input gaat gebeuren, dreigt de energie die je van burgers vraagt immers verloren te gaan. Die energie kan je ook niet eindeloos blijven activeren, dus de Europese instellingen staan best even stil bij de uitkomst van dit deliberatief proces: "Koppel terug, en leg uit wat er met de input gebeurt", stelt Michiel Nuytemans. Concrete debatten met concrete uitkomsten maken burgerparticipatie niet alleen verteerbaar voor de deelnemers, maar ook relevant voor de beleidsmakers die ermee aan de slag moeten.

Dreigt de conferentie dan een maat voor niets te worden?

"Participatie wordt steeds meer een noodzakelijke aanvulling op die één keer stemmen om de vijf jaar", stelt Rolf Falter, Hoofd van het Bureau van het Europees Parlement in België: "Dat is een goede beweging die maakt dat ook de EU daar rekening mee moet houden. Dat verloopt vandaag stuntelig en onhandig, maar men lijkt het wel te menen, en zal met vallen en opstaan moeten komen tot een democratie waar burgers zelf volwaardig mee in draaien en verantwoordelijkheid in opnemen. Wees dus niet ongelukkig dat de conferentie stuntelig begint en dat de onenigheid groot is, want dit is ergens ook een opportuniteit: Begin er zelf aan!"

Tijdens het online debat legden we ook enkele getuigenissen van Vlaamse Europarlementsleden voor aan het publiek